İzmir’de 20 Ağustos’ta Bayraklı ilçesi Turan Sahili’ne ölü balıkların vurması ve kötü koku sorununun ortaya çıkması sonrası kirlilik kaynağının tespiti ve önüne geçilmesi için başlatılan çalışmalar devam ediyor.
Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca oluşturulan Bilim Kurulu, acil eylem planı hazırlığını sürdürürken farklı üniversite ve disiplinlerden bilim insanları da sorunun tespiti ve çözümüne yönelik projeler geliştiriyor.
Manisa Celal Bayar Üniversitesi (MCBÜ) ve Yıldız Teknik Üniversitesinden bilim insanları, İzmir Körfezi’ndeki kirliliğin uydu görüntüleri kullanılarak haritalandırılması ve takibi için çalışma yaptı.
Sudaki kirlilik değişimleri dakikalar içinde tespit edilebilecek
Google Earth Engine platformu ile Sentinel uydu görüntülerini analiz etmek üzere kod yazan bilim insanları, güneşten gelip, deniz yüzeyinden yansıyan ve uydu sensörleri tarafından kaydedilen ışınları, uzaktan algılama tekniğiyle sınıfladı.
Su kütlelerinde klorofil A yoğunluğunu belirleme ile genellikle fitoplankton ve alg varlığını izlemek için kullanılan Normalleştirilmiş Fark Klorofil İndeksinden (NDCI) yaralanan bilim insanları, bu yolla sudaki kirlilik değişimlerini dakikalar içinde tespit edebilecek bir model geliştirdi.
Akademisyenlerin ürettiği haritalarda körfezdeki en kirli bölgeler kırmızıyla, daha az kirli bölgeler kırmızıdan açık tonlarına doğru turuncu ve sarı renklerde işaretlendi.
“Son üç ayda hızlı bir artış görüldü”
MCBÜ Coğrafi Bilgi Sistemleri Bölümü Öğretim Üyesi Harita Mühendisi Doç. Dr. Osman Salih Yılmaz, yapılan çalışmanın sağlıkta kullanılan röntgen ve MR gibi bir tarama modeli olduğunu, uydu görüntülerinin işlenmesiyle su kalitesinde değişimin hızlı takip edilebildiğini söyledi.
Yılmaz, sudaki anlık değişimlerin uydunun bir bölgeyi geçiş zamanıyla ilgili olduğunu kaydederek, “Uyduların bir bölgeyi tekrar ziyaret zamanları 5 gündür. Yani körfez havanın bulutlu olup olmamasına göre ortalama 5-7 gün içirişinde aynı teknik kullanılarak takip edilebilir. Renklendirmeyi biz kod yazarak yapıyoruz. Hesapladığımız NDCI indeksindeki piksel değerlerine göre NDCI indeksi -1 ile +1 arasında değer alır. Genellikle 0,2’nin üzerindeki değerler klorofil A’nın yoğunlaştığını göstermektedir. Yani 0,2’nin altını mavi renkte gösterirken 0,2 ile 0,3 arasını sarı turuncu, 0,4 üstü kırmızının tonları olarak renklendirdik” diye konuştu.
İşlenen uydu görüntülerine göre İzmir Körfezi’nde 2017’den 2024 ortalarına kadar kirliliğin sınır seviyenin altında olduğunu ancak son üç ayda neredeyse tüm bölgelerde çok hızlı bir artış görüldüğünü belirten Yılmaz, sıcaklıkların yükselmesiyle Bayraklı, Karşıyaka, Konak İskelesi ve Alsancak Limanı kıyılarında alg patlaması kaynaklı klorofil A seviyesinde önemli yükselmeler saptadıklarını aktardı.
“Biz bu işin MR’ını çektik”
Körfezde yürütülecek çalışmaların takibinde de bu sistemin kullanılabileceğini ifade eden Yılmaz, yazdıkları kodun dünyanın herhangi bir yerindeki göl ya da deniz yüzeyindeki kirliliğin takibinde de kullanılabileceğini dile getirdi.
Yaptıkları çalışmanın İzmir Körfezi için kurgulanan erken uyarı sistemlerine entegre edilmesi gerektiğine dikkati çeken Yılmaz, “Biz bu işin MR’ını çektik. Kirliliğin tam sebebi ortaya konulup tedavi uygulandıktan sonra biz tekrar MR çekerek tedavinin işe yarayıp yaramadığını takip edebileceğiz” dedi.
Çalışmada Doç. Dr. Osman Salih Yılmaz’ın yanı sıra aynı üniversitenin Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ali Murat Ateş ve Yıldız Teknik Üniversitesi Harita Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Füsun Balık Şanlı, Prof. Dr. Fatih Gülgen ve Dr. Öğretim Üyesi Uğur Acar da yer aldı.
İki üniversiteden akademisyenlerin yer aldığı ekip, 2021’de Marmara Denizi’nde müsilajın yayılımını ve aynı yıl Akdeniz Bölgesi’nde çıkan orman yangınlarından etkilenen alanları uydu görüntülerinden tespit eden çalışmalar yapmıştı.
İzmir’in Bayraklı ilçesi Turan Sahili’nde 20 Ağustos’ta meydana gelen ölü balıkların sahile vurması ve kötü koku şikayetleri, kirliliğin nedeninin belirlenmesi ve sorunun önlenmesi amacıyla başlatılan çalışmalarla yakından takip ediliyor.
Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın kurduğu Bilim Kurulu, acil bir eylem planı geliştirmek için çalışmalarını sürdürürken, farklı üniversitelerden bilim insanları da sorunun tanımlanması ve çözümüne yönelik projeler üzerinde çalışıyor.
Manisa Celal Bayar Üniversitesi (MCBÜ) ve Yıldız Teknik Üniversitesinden araştırmacılar, İzmir Körfezi’ndeki kirliliği uydu görüntüleri yardımıyla haritalandırma ve izleme amacıyla bir proje gerçekleştirdi.
Sudaki kirlilik değişimleri anlık olarak izleniyor
Google Earth Engine platformu aracılığıyla Sentinel uydu görüntülerini inceleyen bilim insanları, güneş ışığının deniz yüzeyinden yansımasını tespit eden uzaktan algılama teknikleriyle data analiz etti.
Bir diğer yenilik ise, su kütlelerinde klorofil A yoğunluğunu belirleyip genel olarak fitoplankton ve alg varlığını takip etmek için kullanılan Normalleştirilmiş Fark Klorofil İndeksi (NDCI) metodunun uygulanması. Bu yöntem sayesinde, sudaki kirlilikteki değişimlerin dakikalar içinde tespit edilmesine olanak sağlayan bir model geliştirilmiş durumda.
Üretilen haritalar, körfezdeki en kirli alanları kırmızı renkle gösterirken, daha az kirlilik gösteren bölgeleri ise açık tonlarda renklendiriyor.
“Son üç ayda kirlilikte önemli bir artış gözlemlendi”
MCBÜ Coğrafi Bilgi Sistemleri Bölümü’nde görevli Harita Mühendisi Doç. Dr. Osman Salih Yılmaz, geliştirdikleri sistemin sağlık alanında kullanılan röntgen ve MR cihazlarına benzer bir işlev gördüğünü belirtti. Uydu görüntüleri aracılığıyla su kalitesindeki değişimlerin hızlı bir şekilde takip edilebildiğini ifade etti.
Yılmaz, sudaki ani değişimlerin uydu geçiş süresiyle ilgili olduğunu vurgulayarak, “Uydular belirli bir bölgeyi her 5 günde bir kontrol ediyor. Yani İzmir Körfezi’ne, havanın durumuna göre 5-7 gün içerisinde aynı teknikle bakabilmek mümkün” dedi. Harita mühendisliği dersleriyle renklendirme işlemi gerçekleştirdiklerini ve NDCI indeksinin değerinin değişen duruma göre ayarlandığını aktardı.
İzmir Körfezi’nde 2017’den 2024 ortalarına dek kirliliğin sınır seviyelerin altında kaldığını, ancak son üç ay içerisinde tüm bölgelerde gözle görülür bir artış olduğunu belirten Yılmaz, özellikle Bayraklı, Karşıyaka, Konak İskelesi ve Alsancak Limanı çevresinde klorofil A seviyelerinde önemli yükselmeler saptandığını aktardı.
“Bu sistemi her yerde uygulamak mümkün”
Körfez bölgesindeki çalışmaları takip etmek üzere bu sistemin kullanılabileceğini söyleyen Yılmaz, yazdıkları kodların dünya genelindeki herhangi bir göl veya deniz yüzeyindeki kirliliği izlemek için de faydalı olabileceğini ifade etti.
Yaptıkları çalışmaların İzmir Körfezi için geliştirilecek erken uyarı sistemlerine entegre edilmesi gerektiğine dikkat çeken Yılmaz, “Biz bu işin MR’ını çektik. Kirliliğin tam sebebinin belirlenmesiyle tedavi uygulandığında, gelişmeleri takip edip tedavinin etkinliğini değerlendirebileceğiz” dedi.
Bu projede Doç. Dr. Osman Salih Yılmaz’ın yanı sıra, MCBÜ Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümü’nden Doç. Dr. Ali Murat Ateş ve Yıldız Teknik Üniversitesi Harita Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Füsun Balık Şanlı, Prof. Dr. Fatih Gülgen ve Dr. Öğretim Üyesi Uğur Acar da yer aldı. İki üniversitenin akademisyenlerinden oluşan ekip, geçmişte de Marmara Denizi’nde müsilaj yayılımını ve Akdeniz bölgesinde yangınlardan etkilenen alanları uydu görüntüleriyle tespit eden çalışmalar yapmıştır.
