İspanya ve Portekiz’de gerçekleşen büyük elektrik kesintisi, milyonlarca insanın temel ihtiyaçlarını karşılayamamasına yol açarak, kesintinin sebepleri hakkında pek çok sorunun gündeme gelmesine neden oldu. Yenilenebilir enerjinin aşırı kullanımı, ani yük artışı, siber saldırılar veya sistem yönetimiyle ilgili sıkıntıların bu olaya zemin hazırlamış olabileceği düşünülüyor.
İspanya ve Portekiz, dün öğle saatlerinde başlayan ve İber Yarımadası genelinde 60 milyon kişinin yaşamını etkileyen ciddi bir elektrik kesintisiyle karşı karşıya kaldı. Kesinti, bugün sabah saatlerine kadar sürdü.
Kesintinin ardından, her iki ülkede günlük yaşam ciddi şekilde sekteye uğradı. İşletmelerin faaliyetlerini durdurması, asansörlerin çalışmaması ve ulaşım sistemlerinde meydana gelen aksaklıklar dikkat çekiciydi. Özellikle, tren ve metro hatlarıyla trafik ışıklarının devre dışı kalması, ulaşımda sorunlara yol açtı ve havaalanlarında sefer iptalleri yaşandı.
Kesinti, İspanya ve Portekiz üzerindeki olumsuz etkilerinin yanı sıra Fransa’nın bazı bölgelerinde de sorunlar yaratmış ve milyonlarca insanı temel ihtiyaçlarından yoksun bırakmış durumda büyük şehirler karanlığa gömüldü.
Avrupa’da daha önce 2003 yılında İtalya’da yaşanan 12 saatlik bir elektrik kesintisi, 56 milyon insanı etkileyen büyük bir olay olmuştu. O dönemde, kesintinin İsviçre’den İtalya’ya elektrik taşıyan yüksek gerilim hattına bir ağacın düşmesi nedeniyle gerçekleştiği bildirilmişti.
Buna karşın, İspanya ve Portekiz’deki yetkililerin elektrik sistemi sorunlarının sebebi hakkında herhangi bir varsayımda bulunmaktan kaçındıkları gözlemleniyor.
İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, ülkenin öğle saatlerinde 5 saniye içinde 15 gigavat elektrik üretiminin aniden kaybolduğunu ve bunun ulusal talebin yüzde 60’ına tekabül ettiğini açıkladı.
Kesintinin süresinin uzayabileceği konusunda uyarıda bulunan Sanchez, böyle bir durumun daha önce yaşanmadığını da ifade etti. Uzmanların henüz kesintinin nedenini belirleyemediğini ve araştırmaların sürdüğünü sözlerine ekledi.
SİBER SALDIRI BELİRTİSİ YOK
Portekiz Başbakanı Luis Montenegro, elektrik kesintisinin arkasında bir siber saldırı olduğuna dair herhangi bir bulguya rastlanmadığını duyurdu. Ayrıca, elektrik kesintisinin nedeninin Portekiz kaynaklı olmadığını vurguladı; bu durumu düzeltmekse dün geceye kadar sürdü.
Brüksel merkezli ve Avrupa’daki 36 ülkeden 40 elektrik iletim sistemi operatörünü temsil eden Avrupa Elektrik İletim Sistemi Operatörleri Ağı (ENTSO-E), İspanya ve Portekiz’deki olay hakkında, “En büyük öncelik güç sisteminin restorasyonudur.” ifadelerini kullandı.
ENTSO-E, şebekelerin entegrasyonu ve enerji arz güvenliği hedeflerine ulaşmak için gerekli prosedürlerin uygulandığını belirtti. İspanya ve Portekiz iletim sistemi operatörlerinin yeniden kurma süreci hakkında sürekli bilgi paylaşımında bulunduklarını da ekledi.
KESİNTİ HAKKINDA
Dün öğle saatlerinde İspanya elektrik şebekesindeki dalgalanmalar sonucunda, ülkenin Fransa ile olan elektrik bağlantısı tamamen koptu. Bu durum, İber Yarımadası’nın Avrupa kıta şebekesi ile olan bağlantısının da kesilmesine yol açtı. Avrupa sisteminden destek kaybeden İspanya ve Portekiz, elektrik sistemlerinde hızlı bir çöküş yaşadı.
Şebeke operatörleri, elektrik sistemini tekrar işler hale getirmek için karmaşık bir teknik süreç yürütmek durumunda. AB Komisyonu, enerji arz güvenliğini artırmak amacıyla İspanya ve Portekiz gibi üye ülkelerin Avrupa ile elektrik bağlantısının güçlendirilmesi yönünde uzun zamandır tavsiyelerde bulunuyor.
SİBER SALDIRI İHTİMALİ
Kesintinin başlangıçta siber saldırılardan kaynaklandığına dair endişeler mevcuttu. İspanya, Gazze’de yaşananlar nedeniyle Avrupa’nın en duyarlı ülkelerinden biri olarak öne çıkıyor ve devam eden çatışmalara sürekli tepki veriyor. Aynı zamanda, Ukrayna’ya da büyük destek sağlamakta. Bu tür siyasi duruşların, İspanya’yı siber saldırı hedefi haline getirmiş olabileceği düşünülüyor.
Yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretimindeki artış miktarının da bu kesintide etkili olabileceği iddia edilmekte. AA muhabirinin ElectricityMaps veri platformundan edindiği bilgilere göre, İspanya kesintinin hemen öncesinde elektriğinin yüzde 60,2’sini güneş, yüzde 10,6’sını rüzgar ve yüzde 10,1’ini hidroelektrik santrallerinden sağlamış. Nükleer santraller ülkenin elektrik üretiminin yüzde 9,7’sini, doğal gaz santralleri ise yüzde 6,8’ini karşılamaktadır. Geri kalan elektrik ihtiyacı diğer kaynaklardan sağlanmaktadır.
Dolayısıyla, İspanya’nın elektrik ihtiyacının yüzde 80’inden fazlası yenilenebilir kaynaklardan karşılanmış oldu. Yüksek yenilenebilir enerji kullanımı, bu tür dalgalanmalara yol açabileceğine dair görüşler mevcuttur.
Uzmanlar, rüzgar ve güneş enerjisinin hızla yaygınlaşmasının eski şebekeler üzerinde baskı oluşturduğuna dikkati çekmektedir.
ATMOSFERİK OLAYLAR
Bir grup uzman, kesintinin bölgede meydana gelen atmosferik titreşimlerden kaynaklanmış olabileceği düşüncesindeler. Bu tür titreşimlerin elektrik hatlarını olumsuz etkileyerek sistemler arasında senkronizasyon sorunlarına yol açabileceği öne sürülüyor. İspanya’daki şebeke sisteminde yaşanan bir sorunun veya bir üretim tesisindeki aksaklığın zincirleme etkilere neden olmuş olabileceği de değerlendirmeler arasında yer almakta.
AB Komisyonu, daha önce enerji şebekesinin entegre olabilmesi için eylem planı hazırlamıştı. Elektrik şebekesinin verimli çalışabilmesi ve altyapının modernizasyonu için yatırımlara ihtiyaç olduğu belirtilmişti. Planda, AB ülkelerindeki elektrik şebekesinin sınırötesi iletim kapasitesinin 2030 yılına kadar iki kat artırılması adına 584 milyar avroluk bir yatırım gerekeceği de vurgulanmıştı.
Büyük çaplı elektrik kesintisinin ardından yaşananların sebeplerinin belirlenmesi, Avrupa’nın gelecekteki enerji şebekesi politikaları için önemli birer gösterge niteliği taşıyacak.
“BUNDAN ALINACAK DERSLERE BAKACAĞIZ”
AB Komisyonunun Baş Sözcüsü Paula Pinho, Brüksel’de düzenlediği basın toplantısında, “Yaşanan kesinti eşi benzeri görülmemiş bir büyüklükteydi. Dolayısıyla, bunun üzerinden alınacak derslere bakacağız.” dedi.
Pinho, Avrupa sistem operatörlerinin İspanya ve Portekizli ulusal sistem operatörleriyle yakın iş birliği içinde olduklarını belirterek, kesintinin sebepleri ve hazırlıklılıkla ilgili dikkatli bir gözlem sürecinin yürütüldüğünü iletti.
Sonuç olarak, olayla ilgili doğru ve uygun bir değerlendirme yaparak gereklilikleri belirlemenin zaman alacağını ancak gerekli adımların atılacağını ifade etti.
