İmparator I. Konstantin’in çağrısıyla, Hristiyanlık tarihinde önemli bir yere sahip olan Birinci Konsil, 325 yılında İznik’te kurulmuştur. Bu konsil, kiliseye bağlı tüm piskoposların bir araya gelerek Hristiyanlıkla ilgili kritik konuları tartıştığı bir platform olmuştur. Arkeologlar, İznik’te bulunan Roma tiyatrosunun dini kullanım dönemine ışık tutmak için araştırmalar yapmaktadır. 1980’li yıllarda başlayan ve 2016 yılından itibaren Dokuz Eylül Üniversitesi ekibiyle durmaksızın süren kazı çalışmaları, tiyatronun büyük bir kısmının restorasyonunu tamamlamıştır. Bu süreçte, tiyatronun geçtiğimiz mart ayında yeniden ziyarete açılması sağlanmıştır. Ancak ana yapıların dışındaki alanlarda çalışmalar hâlâ devam etmektedir.
Kazılarda, tiyatronun merkezi girişinin doğusunda bulunan ve 2005 yılında tespit edilen “Meryem ve çocuk İsa” freski dikkat çekmektedir. Bu fresk, beyaz fon üzerine süslü bir şekilde, kıymetli renkli taşlarla işlenmiş olup, Meryem’in yüksek bir tahtta oturduğu ve kucağında İsa’yı taşıdığı bir betimlemeyi içermektedir. Freskin boyutları 1,42 metre yüksekliğinde ve 78 santimetre genişliğindedir. Bunun yanında, hemen yanındaki diğer bir freskte ise İsa kucağında otururken, başı Meryem’e doğru eğilmiş görülmektedir; bu freskin boyutları 1,5 metre yükseklik ve 3,15 metre genişliğindedir.
“Anadolu’daki tek örnek”
Kazı başkanı ve Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aygün Ekin Meriç, tiyatronun 111 yılında İmparator Trajan döneminde yapımına başlandığını belirtmiştir. Bu yapının inşasıyla ilgili çok değerli bilgiler Trajan ile Bitinya valisi Plinius arasındaki yazışmalardan edinilmiştir. Prof. Dr. Meriç, “İznik Roma tiyatrosu, 103 metre eninde ve 80 metre boyunda olup, düz bir alanda tamamen tonoz mimarisi ile inşa edilmiştir. Anadolu’daki tek örnektir. Özgün halindeki 3 katlı yapının yüksekliği 24 metre olup, 10 bin kişilik kapasiteye sahiptir. Tonoz mimarisiyle yapılması, yapıyı oldukça gösterişli hale getirmiştir.” ifadelerini kullanmıştır.
Meriç, yapının 2. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar kullanımının çok evreli bir özelliği olduğunu vurgulamıştır. Özellikle 2. ve 3. yüzyıllarda özgün fonksiyonunda kullanıldığını, gladyatör oyunları ve dönemin popüler oyunlarının sergilendiği bir merkez olduğunu belirtmiştir. 325 yılında İznik’te toplanan ekümenik konsilde Hristiyanlığın önemli kararlarının alındığını hatırlatan Meriç, bu tarihten sonra tiyatronun dini bir kullanım dönemine girdiğini ifade etmiştir.
Tiyatro, özellikle 4. ila 6. yüzyıllar arasında dini bir kullanım evresini geçirmiştir. Bu döneme ait önemli veriler arasında, duvarlarda yer alan haç freskleri ve Hristiyanlık sembollerinin bulunduğu freskler bulunmaktadır. 2005 yılında Bedri Yalman tarafından keşfedilen Meryem İsa freski, bu önemli yapılar arasında yer almaktadır.
Meriç, Hristiyanlık alemi için büyük öneme sahip olan freskin korunması için gerekli önlemlerin alındığını belirtmiştir. 2025 yılında Papa Franciscus’un katılacağı Birinci Konsil’in 1700. yılı törenlerinde tiyatronun ziyaret edilebileceği vurgulanmaktadır. Ayrıca Meriç, freskin Hristiyanlar için tarihteki en eski örneklerden biri olduğunu ve dolayısıyla oldukça değerli olduğunu ifade etmektedir.
Ziyaretçi Sayısı 8 Ayda 50 Bini Aştı
Tiyatronun yeniden ziyarete açılması, İznik’in kültürel ve turistik açıdan önemli bir cazibe merkezi haline gelmesine yol açmıştır
